Η ελευθερία της έκφρασης αποτελεί ένα αναπόσπαστο συστατικό της δημοκρατίας μας. Ποια είναι όμως τα όρια της, με ποιο σκεπτικό τείθονται και πώς τα προασπίζουμε? Υπάρχει για παράδειγμα το δικαίωμα στην ανώνυμη καταγγελία και κάτω από ποιες προϋποθέσεις μια τέτοια καταγγελία μπορεί να εκληφθεί σαν απόπειρα συκοφαντικής δυσφήμισης? Οι καταγγέλλοντες πρέπει να αποκαλύπτουν το όνομα τους τουλάχιστον στις δικαστικές αρχές ή σε κάποιον άλλο θεσμό διασφάλισης της διαφάνειας ή πρέπει να έχουν το δικαίωμα να παραμένουν ανώνυμοι όποια και να είναι η φύση της καταγγελίας τους?
Είναι αλήθεια πως μερικές φορές οι καταγγέλλοντες αισθάνονται πολλοί μικροί για να κάνουν την καταγγελία τους επώνυμα ειδικά αν το πρόσωπο ή οργανισμός που καταγγέλλουν είναι ιδιαίτερα ισχυρός και διαπλέκεται με τους θεσμούς ασφάλειας και δικαιοσύνης. Όσο μεγαλύτερο είναι το έγκλημα τόσο αυξάνεται και η πιθανότητα οι καταγγέλλοντες να θέλουν να προασπίσουν την ανωνυμία τους. Ο φόβος της απόπειρας αποσιώπησης της καταγγελίας ή ακόμη και της εκδίκησης από τους καταγγελλόμενους κάνει πολλές φορές τις ίδιες τις αρχές να επιθυμούν με κάθε μέσο να περιφρουρήσουν την ταυτότητα των καταγγελλόντων.
Όταν όμως η καταγγελία γίνεται ανώνυμα περιορίζεται αισθητά το δικαίωμα υπεράσπισης του καταγγελλομένου. Για παράδειγμα είναι πολύ δύσκολο να αποδείξει ο καταγγελλόμενος πως υπάρχει δόλος από τη πλευρά του καταγγέλλοντος. Του στερείται το δικαίωμα να προχωρήσει σε αξιολόγηση του χαρακτήρα και των κινήτρων του καταγγέλλοντος. Συνεπώς η αξία μια καταγγελίας είναι πολύ μεγαλύτερη όταν γίνεται επώνυμα διότι διασφαλίζονται πλήρως και τα δικαιώματα του καταγγελλομένου.
Η κατάχρηση το δικαιώματος στην ανώνυμη καταγγελία μπορεί να οδηγήσει στην αυθαιρεσία, ακόμη και στην κάλυψη δυσφημιστικών εκστρατειών που γίνονται με σκοπό το πολιτικό ή οικονομικό κέρδος. Η ανωνυμία στην καταγγελία είναι συχνά ένα όπλο που χρησιμοποιούν επίσης εκβιαστές και μέλη ακραίων ιδεολογικά περιθωριακών ομάδων.
Αν μια καταγγελία αποδειχθεί αβάσιμη πρέπει ή όχι να τιμωρείται ο καταγγέλλων και ποιο πρέπει να είναι το είδος και το εύρος της ποινής? Πώς μπορεί κανείς να αποδείξει πέρα πάσης αμφιβολίας πως ο καταγγέλλων είχε δόλο, ή έστω πως δεν ερεύνησε επαρκώς τα στοιχεία του πριν τα δημοσιεύσει? Οι νόμοι που διασφαλίζουν την υπεύθυνη ενημέρωση μήπως μερικές φορές περιορίζουν σημαντικά την ελευθερία της έκφρασης και προστατεύουν τους «εγκληματίες» του συστήματος? Δύσκολες ερωτήσεις, που αποτελούν αντικείμενο έντονου προβληματισμού. Έχω την αίσθηση πως οι απαντήσεις διαφοροποιούνται ανάλογα με την κοινωνία, την εποχή και το επίπεδο δημοκρατίας και ασφάλειας το οποίο επιθυμούμαι.
Στο όνομα της ελευθερίας στην έκφραση διατυπώνονται συχνά αφελείς, διχαστικές, επικίνδυνες συνομωσιολογικές θεωρίες, αβάσιμες, αυθαίρετες καταγγελίες και ακραίοι εθνικιστικοί λίβελοι. Το δυστύχημα είναι πως πολλές φορές αυτές οι ακραίες θέσεις διατυπώνονται ανώνυμα, έτσι όμως δεν μπορεί να υπάρχει διάλογος, είναι πολύ δύσκολο να συζητάς με φαντάσματα.
Αν απλώς παραθέτει κανείς κάποιες σκέψεις ή μια κριτική της καθημερινότητας η ταυτότητα του μας είναι συχνά αδιάφορη, αφού είναι απίθανο να υποκρύπτεται κάποια στρατηγική. Αν όμως ακολουθεί μια καταγγελτική, συγκρουσιολογική λογική η ταυτότητα του μπορεί να αποκαλύψει πολλά για την συλλογιστική του πρακτική και τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα του.
Ανατροπές και ριζοσπαστικές αλλαγές δεν επιτυγχάνονται κατά την προσωπική μου άποψη με ανώνυμες καταγγελίες και επιθέσεις κατά του «συστήματος». Αν ο εχθρός είναι «αόρατος» και εσύ γίνεσαι «αόρατος» για να τον πολεμήσεις είναι ορατός ο κίνδυνος από μέρος της λύσης να μετατραπείς σε μέρος του προβλήματος.
P.S.
Α) Τα παραπάνω είναι απλώς ανησυχίες και σκέψεις και δεν αποτελούν κύρηγμα ή προτάσεις για αλλαγή στους θεσμούς.
Β) Η ανωνυμία δεν είναι πάντοτε κάτι το πονηρό, ούτε είναι συνώνυμη της έλλειψης θάρρους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου