Η πρόσφατη κρίση στις χρηματιστηριακές αγορές και όχι μόνο (κατακόρυφη πτώση του δολαρίου και της Βρετανικής λίρας) με έκανε να προβληματιστώ για τα δομικά χαρακτηριστικά και τους σκοπούς των συγχρόνων χρηματοπιστωτικών οργανισμών.
Με εξέπληξε το μέγεθος των επενδύσεων τους σε παράγωγα αμερικάνικων στεγαστικών δανείων υψηλού ρίσκου ειδικά σε μια περίοδο που οι κατασχέσεις σπιτιών στην Αμερική σπάνε κάθε ρεκόρ. Εδώ πρέπει να σημειώσω πως η τράπεζα που έχει στην κατοχή της ένα τέτοιο χρηματοπιστωτικό προϊόν πρέπει να πληρώσει την ζημιά από τη μη πληρωμή του δανείου αλλά δεν εισπράττει πάντα από τη δημοπρασία του ακινήτου, είναι δηλαδή ένα είδος ασφαλιστικού συμβολαίου.
Τα ερωτήματα είναι πολλά. Γιατί οι τράπεζες επενδύουν συστηματικά μεγάλο μέρος των κεφαλαίων τους σε σύνθετα προϊόντα (δομημένα ομόλογα, παράγωγα δανείων και μετοχών κ.α.)??? Σε τι ωφελούν την εύρυθμη ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας αυτά τα σύνθετα προϊόντα, μήπως απλώς προσθέτουν περισσότερους μεσάζοντες στην αγορά χρήματος και συνεπώς προκαλούν οικονομική αφαίμαξη της επενδυτικής αγοράς??? Γιατί οι όροι αυτών των προϊόντων όπως και κάθε μορφής δανεισμού γίνονται ολοένα και πιο σύνθετοι??? Μέχρι πότε η οικονομική πορεία της Αμερικής και οι οικονομικοί και κοινωνικοί της δείκτες θα επηρεάζουν τόσο πολύ την πορεία των αγορών στην Ευρώπη (τα αμερικάνικα κραχ συνοδεύονται πάντα από ταυτόχρονα ευρωπαϊκά)??? Αυτά τα ερωτήματα είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, δυστυχώς η ανάλυση των σύγχρονων καπιταλιστικών μοντέλων και η πρόβλεψη μιας πιθανής οικονομικής ύφεσης είναι ιδιαιτέρως δύσκολη.
Στην μάχη κάποτε οι στρατιώτες που αποτελούσαν έναν στρατό φορούσαν πάντα την ίδια στολή και ακολουθούσαν κάποιο εμβατήριο. Η στολή τους βοηθούσε να ξεχάσουν την ατομικότητα τους, τον εγωισμό τους και να αισθανθούν κομμάτι ενός ανώτερου οργανισμού που δεν έπρεπε να διασπαστεί (έτσι οι άνδρες της πρώτης γραμμής που είχαν μηδενικές πιθανότητες επιβίωσης προχωρούσαν τακτικά με γενναιότητα). Το εμβατήριο έπαιζε τον ίδιο ρόλο με τη στολή και παράλληλα τους έδινε θάρρος, τους υπνώτιζε και τους καθοδηγούσε.
Στις σύγχρονες ευρωπαϊκές αγορές οι οποίες αποτελούν πεδία μάχης με «αντίπαλους» ή και «συμμάχους» (ανάλογα την περίσταση) τους επενδυτές, αγοραστές και πωλητές δεν υπάρχουν στολές (εκτός αν λάβουμε υπόψη τα γιάπικα κουστούμια) υπάρχει όμως ένα εμβατήριο και αυτό είναι οι αμερικάνικοι χρηματιστηριακοί δείκτες, η απότομη πτώση των οποίων σημαίνει άτακτη υποχώρηση των αγοραστών. Οι τελευταίοι ή αποφασίζουν να μην πουλήσουν σε χαμηλή τιμή οπότε εγκλωβίζονται (αιχμαλωτίζονται) ή πουλάν σε χαμηλή τιμή (άτακτη υποχώρηση) με μεγάλο προσωπικό οικονομικό κόστος. Οι μεγαλύτερες απώλειες σε μια μάχη συμβαίνουν συχνά κατά τη διάρκεια της υποχώρησης, ιδιαιτέρα αν είναι άτακτη. Συνεπώς ο μεγαλύτερος εχθρός ενός επενδυτή δεν είναι εκείνοι που πουλάν πιο φθηνά από αυτόν, ούτε εκείνοι που αγοράζουν πιο ακριβά, αλλά ο πανικός. Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του στην αξιοπιστία της αγοράς και την ψυχολογία των επενδυτών είναι κάποιες φορές πιο σοβαρές από βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις του στις τιμές.
Μια «απλή» βραχυπρόθεσμη χρηματιστηριακή ύφεση αποτέλεσμα του πανικού μπορεί εύκολα να μετεξελιχθεί σε μακροχρόνια οικονομική ύφεση. Δυστυχώς μια από τις μεγαλύτερες αδυναμίες του καπιταλιστικού συστήματος είναι η άμεση εξάρτηση της ευημερίας των πολιτών από την εύρυθμη λειτουργία των αγορών ακόμα και αν αυτοί δεν συμμετέχουν σε αυτές ως επενδυτές.
Οι μεγάλοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί που έχουν δημιουργηθεί από τις αλλεπάλληλες συγχωνεύσεις παρουσιάστηκαν πρόσφατα εξαιρετικά δυσλειτουργικοί και αργοί στις αντιδράσεις τους (ιδιαίτερα σε μια ασταθή αγορά όπου επικρατούν συνθήκες hit and run ανταρτοπόλεμου). Συνεπώς το μέγεθος ενός οργανισμού δεν παρέχει πάντα ασφάλεια, ιδιαίτερα όταν η λειτουργία του μαστίζεται από τη γραφειοκρατία και την αδιαφάνεια (όσο μεγαλώνει μια επιχείρηση οι ελεγκτικοί μηχανισμοί γίνονται ιδιαίτερα σύνθετοι και η αποτελεσματικότητα τους συχνά πέφτει).
Διαπρεπείς οικονομικοί αναλυτές με πλούσια μόρφωση και δράση απέτυχαν να προβλέψουν και να αποτρέψουν ή έστω να περιορίσουν την κρίση. Τίποτα δεν είναι τυχαίο, για όλα υπάρχει μια αιτία, ένας οικονομικός κανόνας, όταν όμως οι αναλυτές δεν εντοπίζουν μια επερχόμενη κρίση αλλά απλώς την αναλύουν αφού συμβεί δίνεται η αίσθηση πως όλα είναι τζόγος. Το αίσθημα αυτό, το οποίο αντανακλά ίσως την πραγματικότητα σε περιόδους αστάθειας, αποτελεί ίσως το μεγαλύτερο πλήγμα στα θεμέλια του καπιταλισμού.
Θα κλείσω με ένα αισιόδοξο μήνυμα. Κάθε κρίση/ύφεση μας κάνει πιο σοφούς και αν επιβιώσουμε θα έχουμε την ευκαιρία να εκτιμήσουμε περισσότερο τα αγαθά της ανάπτυξης.
P.S.
Α) Δεν είμαι ειδικός, τα παραπάνω αποτελούν προσωπικές θέσεις και όχι υποδείξεις ή συμβουλές
Β) Το αδυσώπητο πρόσωπο των αγορών ασκεί πάντα μια γοητεία ακόμα και στους πιο φανατικούς λάτρεις του μαρξισμού
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου