Διαβαλκανικές Σχέσεις

Τα σύγχρονα Βαλκάνια μια από τις φτωχότερες και πιο ταλαιπωρημένες γειτονιές της Ευρώπης βράζουν. Το εθνικό μωσαϊκό που άλλοτε πρόσδιδε στην περιοχή μια μοναδική ομορφιά και πλούσιες δυνατότητες έχει αρχίσει να διασπάται με τα κομμάτια του να σκορπίζονται σε όλη την Ευρώπη (βλέπε αθρόα μετανάστευση). Σε μια εποχή που προχωράμε στην Ευρωπαϊκή ενοποίηση τα βαλκάνια έχουν πλέον κατακερματιστεί σε μικρά αδύναμα κρατίδια τα οποία κοιτούν με έντονη καχυποψία τους γείτονες τους. Παράλληλα η άνοδος του εθνικισμού και του θρησκευτικού φονταμεταλισμού, που κρυφά υποδαυλίζετε και υποστηρίζετε από κομμάτια των κυβερνήσεων και των επίσημων αρχών, που διαπνέονται από αλυτρωτισμό, μετατρέπουν την περιοχή για μία ακόμη φορά σε πυριταδαταποθήκη.

Τα «φιλάνθρωπα» δυτικά κράτη θεωρούν πως η λύση είναι η δημιουργία νέων κρατών και επαναχάραξη των συνόρων. Όλες οι διπλωματικές τους προσπάθειες είναι βασισμένες στη βάση πως όποιος θέλει να φτιάξει το δικό του κρατίδιο ας το κάνει ελεύθερα και αν έχει συνοριακές ή άλλες διαφορές με τους γείτονες του ας τις λύσει κάνοντας «τούρκικα» παζάρια με ξένους διαμεσολαβητές και «συμμάχους». Αυτή η «ουμανιστική» πολιτική προς το παρόν απλώς φαίνεται να ενθαρρύνει και να τρέφει το αλυτρωτισμό και συνεπώς να επιτείνει το κλίμα αστάθειας, που συμβάλει τα μέγιστα στην υπανάπτυξη και απομόνωση των Βαλκανίων.

Αντί οι κυβερνήσεις και οι διπλωμάτες των βαλκανικών κρατών να επιδιώκουν τη καλυτέρευση των σχέσεων τους με τους γείτονες αναζητούν προστασία από τα ισχυρά δυτικά κράτη για να προωθήσουν την αλυτρωτική τους ατζέντα. Η Ελλάδα στις διενέξεις της με το ισχυρότερο από τα βαλκανικά κράτη, την Τουρκία, διατηρεί το ηθικό έρεισμα άλλα υποχωρεί συνεχώς διότι η Τουρκία ως τοπική υπερδύναμη χρησιμοποιεί τον νόμο του ισχυρού. Η υποχώρηση της Ελλάδας σαφώς και δεν είναι άτακτη αλλά πληγώνει το ηθικό, το πατριωτικό αίσθημα και πάνω από όλα την αυτό πεποίθηση των πολιτών της. Όσο η χώρα όμως διατηρεί το ηθικό έρεισμα ελπίζει πως θα αντέξει και θα βρει στο μέλλον ανταπόκριση από τους «συμμάχους» της.

Στη διένεξη με τα Σκόπια είναι σαφές πως εκτός από το ηθικό έρεισμα η Ελλάδα διαθέτει και την ισχύ να επιβάλει τις θέσεις της. Αν όμως βιαστεί να χρησιμοποιήσει αυτή την ισχύ κινδυνεύει να χάσει το ηθικό έρεισμα όχι μόνο σε αυτό το ζήτημα άλλα γενικότερα στην προσπάθεια της να πρωταγωνιστήσει στα Βαλκάνια. Τα Σκόπια από την πλευρά τους βασίζονται στη διπλωματική υπεροπλία, που έχουν αποκτήσει συστηματικά την τελευταία δεκαετία. Αυτή η ραγδαία άνοδος της διπλωματικής τους ισχύος, η οποία είναι πρωτοφανής για το μέγεθος και τα προβλήματα της χώρας τους, οφείλεται κυρίως στην αδιαφορία, στην αναποτελεσματικότητα και στον εφησυχασμό των ελληνικών κυβερνήσεων. Παράλληλα έχουν δεχθεί ανέλπιστη βοήθεια από ξένα λόμπυ και παράκεντρα εξουσίας που είτε έχουν τις δικές τους προστριβές με την Ελλάδα είτε επιδιώκουν τη δημιουργία καταστάσεων στα Βαλκάνια, που εξυπηρετούν τις ευρύτερες στρατηγικές τους.

Το «Μακεδονικό» ή καλύτερα «Σκοπιανό» ζήτημα βρίσκεται σε ένα κομβικό σημείο. Οι Σκοπιανοί πιστεύουν πως με τη διατήρηση μιας ψευδεπίγραφης εθνικής ταυτότητας θα διατηρήσουν την φθίνουσα υπεροχή τους επί της Αλβανικής μειονότητας και θα εξαλείψουν τον κίνδυνο της απορρόφησης τους από τη Βουλγαρία. Παράλληλα διατηρούν κρυφά φρούδες ελπίδες για έξοδο προς τη θάλασσα. Οι επενδύσεις της Ελλάδας στην περιοχής δε φαίνεται να τους έχουν γλυκάνει, προσβλέπουν σε άλλους ισχυρότερους «συμμάχους». Δεν φαίνεται να αντιλαμβάνονται πως η διπλωματική τους ισχύ ενδέχεται να είναι πρόσκαιρη και πως παίζουν με τη φωτιά προκαλώντας και επιχειρώντας να ταπεινώσουν τον μεγαλύτερο οικονομικό τους εταίρο.

Οι Έλληνες αριστεροί πιστεύουν πως μπορούμε να τους φέρουμε στο φιλότιμο και για αυτό τους έχουν ήδη παραχωρήσει το όνομα Σλαβομακεδονία χωρίς να πάρουν κανένα αντάλλαγμα. Κάποιοι πιστεύουν πως η επίδειξη καλής θέλησης, έστω και μονομερώς θα λύσεί το πρόβλημα. Κάποιοι άλλοι απλώς θέλουν να φανούν ηθικά ανώτεροι και να στιγματίσουν τους διαφωνούντες κατηγορώντας τους για εθνικοπατριωτισμό. Κάποιοι ίσως ακόμη να θυμούνται με συμπάθεια τους ηρωικούς Σλαβομακεδόνες συναγωνιστές τους (αυτοί ήταν Έλληνες πολίτες Σλαβικής καταγωγής που ζούσαν στην Μακεδονία) στον εμφύλιο, που ρήμαξε την Ελλάδα. Ακόμη και αν η προσπάθεια της Αριστεράς για προσέγγιση με τα Σκόπια είναι αφελής και γίνεται για μικροκομματικά οφέλη είναι σαφώς πιο χρήσιμη από τις εθνικές εξάρσεις της Εκκλησίας και της Ακροδεξιάς, τις ηττοπαθείς και χωρίς στρατηγικό σχεδιασμό κινήσεις της κυβέρνησης και την αδράνεια της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Όλοι στην Ελλάδα μιλάν για συνεννόηση στα Βαλκάνια, αλήθεια τι θα μας ενώσει τώρα που δεν υπάρχει η καταδειναστευτική εξουσία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το όραμα του Ρήγα Φεραίου για τα Βαλκάνια μοιάζει ουτοπικό και ξεπερασμένο. Η λογική έχει δώσει τη θέση της στο θυμικό. Τα γεράκια έχουν κυριαρχήσει και οι διαφορές μοιάζουν αξεπέραστες. Οι διπλωμάτες ακούγονται σαν στρατηγοί, και οι πολιτικοί προσποιούμενοι τους εθνοσωτήρες προσπαθούν να αποπροσανατολίσουν του πολίτες από τα προβλήματα της καθημερινότητας, που είναι αποτέλεσμα των προσωπικών τους αποτυχιών. Το σύστημα της παιδείας, που σε όλα τα Βαλκανικά κράτη είναι εθνοκεντρικό, ωθεί τους νέους σε ακραίες ιδεολογίες. Το πιο ανησυχητικό είναι πως ενώ όλα αυτά τα προβλήματα, που θέτω, έχουν διαπιστωθεί εδώ και χρόνια δεν γίνονται παρά ελάχιστες προσπάθειες αντιστροφής του κλίματος. Με προβληματίζει επίσης και η απαξίωση των διεθνών οργανισμών στα βαλκάνια, που έχει παγιωθεί λόγω των μονομερών και σκληρών παρεμβάσεων τους .

Κλείνω με την ελπίδα πως η ευφυΐα και η καπατσοσύνη των βαλκανικών λαών θα βοηθήσει στο να αναδυθεί η περιοχή από τις στάχτες της. Διατηρώ ακέραιη την πεποίθηση πως αυτά που μας ενώνουν είναι πολύ περισσότερα από αυτά που μας χωρίζουν. Κάποια στιγμή θα επικρατήσει η λογική και η καχυποψία και η βία θα δώσουν τη θέση τους στην συνεργασία και την ανάπτυξη.

P.S.

Α) Παραμένω αθεράπευτα ρομαντικός υποστηρικτής της Βαλκανικής ένωσης και όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο.

Β) Ο εθνικισμός αποδείχθηκε πολύ πιο καταστροφικός για τα Βαλκάνια από τη διαμάχη του Κουμμουνισμού με τον Καπιταλισμό.

Γ) Είναι λάθος να κατηγορούμε για τα πάντα τις ξένες παρεμβάσεις και το κακό μας ριζικό.

Δ) Δεν υπάρχουν ανάδελφα έθνη, υπάρχουν ανάδελφες ιδεολογίες.

Ε) Δεν υπάρχουν έντιμοι συμβιβασμοί άλλα έντιμοι διπλωμάτες, που αναγνωρίζουν πότε οι συμβιβασμοί είναι αναγκαίοι και εφικτοί. Αν οι όροι είναι άδικοι και ταπεινωτικοί για το ένα μέρος δεν υπάρχει συμβιβασμός αλλά υποταγή του αδικημένου προς τον ωφελημένο.